De nieuwe generatie Philippe’s
Door Jaco van Hensbergen – eindredactie Paul Op ten Berg
Het was einde voorjaar 2007 toen ik voor het eerst in mijn leven een wijn proefde van “Paul Kubler” uit Soultzmatt, wijnregio Elzas.
Ik proefde samen met de importeur “zijn” Pinot Gris Grand Cru en als liefhebber Pur Sang genoot ik van kleur, geur, smaak en elegantie hand in hand met diepgang en karakter. Zelden een wijn geproefd die meteen vele gerechten in gedachten opriep en direct met stip in mijn persoonlijke topwijnen lijst binnenkwam. Enthousiast als ik was, belde de importeur met de wijnmaker en toen ik begreep dat niet “Paul”, maar zijn zoon Philippe dé wijnmaker was, moest ik persé naar Soultzmatt afreizen om deze man een hand te schudden.
Nieuwe generatie wijnmakers zijn leuk!
Helemaal als deze wijnmakers in de regio Elzas gevestigd zijn; een gebied dat òf wordt bejubeld òf juist wordt verguisd om alles en nog wat, maar vaak met te-kort-door-de-bocht-kritiek. De wijngaarden profiteren van een semi-continentaal, zonnig, warm en droog klimaat. Ze liggen op de hellingen van de Vogezen, 200 tot 400 meter boven de zeespiegel en hebben profijt van een maximale zoninvloed. Al deze factoren zorgen ervoor dat de druiven hier langzaam en gedurende een lange periode kunnen rijpen, waardoor verfijnde aroma’s worden ontwikkeld, fenolische rijpheid wordt behaald, zonder dat dit ten koste gaat van balans in zuur en suiker.
De bodemtypes zijn divers: graniet, kalk, klei, zandsteen en leisteen. Deze grote verscheidenheid aan bodems, met een oppervlakte van ongeveer 15000 ha, is zeer gunstig voor de rijping en ontwikkeling van een zevental belangrijke druivenrassen. Terroir en Elzas kun je dus in één adem noemen.
Traditionele aanpak met moderne kijk
20 km ten zuiden van Colmar ligt het dorpje Soultzmatt, waar “Paul Kubler” zijn wijnen maakt. De wijnbouwtraditie wordt sinds 1620 van vader op zoon doorgegeven, dus er is hier sprake van een klein bedrijf (nu 9 ha, waarmee men ongeveer 15.500 flessen vult), maar met ruime ervaring, Philippe is de 13e generatie.
Bij Philippe gaan tradities en moderne technieken hand in hand. Veel werk in de wijngaard (densité 10.000) zoals snoeien, ploegen, bemesting en groene oogst, maar nadat de druiven met de hand geoogst zijn, worden deze zo koel en gaaf mogelijk naar de kelder gebracht waar de fermentatie plaatsvindt in grote foeders, waarvan ongeveer 9 maanden sur lie. De gisting vindt onder temperatuur gecontroleerde omstandigheden plaats.
Na een aantal bezoeken afgelegd te hebben, besloten Ton Wortelboer en ik dat het een goed idee zou zijn om de leerlingen van ROC Leiderdorp kennis te laten maken met deze gepassioneerde man. Deze ontmoeting zou plaats moeten vinden tijdens de 2-jaarlijkse wijnreis die door Ton Wortelboer wordt georganiseerd en waar ik als begeleider mee mag. Het was niet alleen een goed idee vanwege de kwaliteit van de wijnen van Philippe, maar tevens is Philippe nog jong, hij werd in juli 1979 geboren. Sinds 2001-2002 staat hij aan het roer als wijnmaker en daarvoor heeft hij o.a. stage gelopen in Nieuw-Zeeland. Hij weet als geen ander hoe het is om als jongeling in een wereld te stappen die veel vragen oproept. Hij weet hoe fijn het is om op alle vragen antwoord te krijgen en om verschillen te herkennen in jonge en oude Riesling. Je moet je voorstellen dat een proeflokaal vol met tieners stilvalt als hierover een vraag gesteld wordt en hij als antwoord daarop een oude jaargang Riesling aan iedereen laat proeven. Liefde, passie, drang naar beter en knowhow delen met iedereen dit wil weten.
Zinnkoepflé Grand Cru
De belangrijkste berg voor Philippe Kubler is de Grand Cru berg “Zinnkoepflé”. Deze ligt op een steenworp afstand en Philippe verwacht dat zijn sylvaner het meest verrassend wordt van alle druivenrassen die hij op deze berg heeft staan; tot nu toe schijnt hij gelijk te gaan krijgen. Deze wijn komt niet onder de Grand Cru naam op de markt, maar onder de naam “Sylvaner Z”. De Zinnkoepflé ligt tussen Westhalten en Soultzmatt en heeft haar wijngaarden op het oost-zuidoosten, het zuiden en het zuidwesten. Steile hellingen worden ondersteund door lage scheidingsmuren en tal van breuklijnen markeren Trias en Muschelkalk. Van onder aan de berg tot aan de top vindt men veel verscheidenheid in bodems, maar ook in aanplant. Zo zijn gewurztraminer, pinot gris en riesling belangrijk, maar ook muscat en sylvaner zijn hier in opkomst. Naast deze Grand Cru heeft Philippe percelen op de Breitenberg en hij maakt ook de Cuvées “K” van Kubler en dus ook “Z” van Zinnkoepflé. Een paar maanden geleden nodigde ik een mooi clubje wijnliefhebbers uit om o.a. 6 jaargangen Pinot Gris Grand Cru te proeven. Zijn eerste jaargang 2002 tot en met 2008 (minus 2003….).
Het was een interessante proeverij, daar je te maken hebt met een wijnmaker die de eerste jaren op zoek was naar een eigen stijl zonder de jaargang te verloochenen en dan ineens de juiste balans gevonden heeft. Maar eerst het smaakpalet verschonen met een “Sylvaner Z”.
*Paul Kubler “Sylvaner Z” 2007
Helder gouden kleur. Gesloten spiegel, maar na het walsen mooi intens wit fruit. Frisse tonen verweven in het fruit in de geur. Lichte prikkeling op de tong in de aanzet, zeer elegant, jong primair fruit. Schone finale, mineraliteit en iets vettig tegelijk.
*Paul Kubler “Pinot Gris Grand Cru Zinnkoepflé” 2008
Heldere, goudgele kleur. Stuivende neus, bloemig, geel fruit. Volle aanzet, licht zoete toon, bloemig en filmend. Rijpe fruittoon, licht prikkelend op de tong. Lange afdronk en intens karakter. Na 2007 wederom een groot jaar. De zomer was warm, hogere luchtvochtigheid met storm, de daarop volgende herfst was droog, koel en zonnig.
*Paul Kubler “Pinot Gris Grand Cru Zinnkoepflé” 2007
Helder, bleekgeel van kleur. Kruidig in eerste neus. Heel lichte losstaande zuren in de geur. Volle aanzet in de smaak, lijkt eigenlijk wel een andere wijn, en de zuren lijken meer harmonieus. Fruit treedt op de voorgrond, vetter in afdronk met duidelijk restsuiker. Op het moment niet helemaal in balans, maar is duidelijk aan het transformeren. Na de hagel in einde voorjaar, kwam een koelere zomer en de “Indian Summer” zorgde voor een waanzinnig jaar. Als 1990!
*Paul Kubler “Pinot Gris Grand Cru Zinnkoepflé” 2006
Goudbruin in kleur. Duidelijk een veroudering. Zeer stuivende neus; botrytis, honing en zeer rijpe en rijke fruittonen. In de smaak komen meer zuren naar voren om de balans te herstellen. Mooie combinatie van rijp en frisheid. Balans is top! Lange afdronk waarin rijkdom iets overheerst. De jaargang 2006 begon maar traag, de eerste belangrijke werkzaamheden in de wijngaard werden gedaan in de sneeuw. De floraison verliep wel goed, en in augustus, die zeer warm was met perfecte luchtvochtigheid, werden de verwachtingen naar boven bijgesteld. Toen kwam september; zeer warm, maar met hevige regenval. Dit zorgde voor stress in de regio. Strenge selecties in de wijngaard waren noodzakelijk en door de slechte staat van de druiven was het persen van de druiven bijna onmenselijk. De oogst was klein en onevenwichtig, maar doordat Philippe zich strenge eisen oplegt, was hij meer succesvol dan menige andere wijnbouwer. Veel pinot gris barstten open in de wijngaard en de druiven werden aangevallen door de grijze rot.
*Paul Kubler “Pinot Gris Grand Cru Zinnkoepflé” 2005
Helder bleekgeel. Mineralige, schone, door citrusfruit gedomineerde neus. Aanzet is formidabel. Ragfijn, elegant, stevigheid door de volledige rijpheid. Zeer complete afdronk, met alle tonen eerder waargenomen terugkerend in de finish. Het rijpe in het fruit krijgt mooi tegenspel door de fantastische zuren. Klassiek en koeler jaar. De zomer verliep een beetje regenachtig en zonder extremen in temperatuur. Goed werk van de wijnmaker zorgde voor een zeer mooi glas wijn.
*Paul Kubler “Pinot Gris Grand Cru Zinnkoepflé” 2004
Helder lichtgeel van kleur. Iets meer zuurdominantie. Wel de kenmerkende mineraliteit en citrus. Licht rijpe fruittoon (zoet), maar alles ranker van stijl. Valt er een beetje tussenuit. Meer zuren dan van de 2002 en 2005. Goede lengte met abrikoos, peer en citrus. De stokken liepen dit jaar vroeg uit, dit had alles te maken met het extreme jaar 2003. Een gevarieerde zomer en de oogst vond plaats in koel, maar droog weer.
*Paul Kubler “Pinot Gris Grand Cru Zinnkoepflé” 2002
Helder goudgele kleur. Rijpe tonen van gekonfijt fruit en honing. Frisse aanzet, wel evolutie maar de zuren en vettigheid houden de wijn in balans. Prikkelend mondgevoel, veel smaak en meer rijkdom. Lange afdronk, prettig en elegant. Strakdroog. Onderschat jaar, want deze pinot gris heeft diepgang, aciditeit en is zeer rijk in aroma zonder haar balans te verliezen. Na het moeilijke jaar 2006 lijkt Philippe er voor zichzelf uit te zijn qua visie. Het was mooi te ervaren dat, naast de verschillen in jaargang, ook de wijnmaker verschilde van inzicht. Philippe Kubler is een absolute topper. Als wijnmaker, maar zeker ook als mens.
Philippe Blanck
Een andere Philippe maakt een paar kilometer noordelijker ook fantastische wijnen van alle druivenrassen die voorradig zijn. Net noordelijker dan Philippe Kubler, maar meteen een ander micro-klimaat. In Soultzmatt een relatief droog en goed voorjaar 2010, in Kientzheim meer hagel en vorst. Samen met neef Frédéric staat Philippe Blanck sinds 1985 aan het roer van het Elzasser huis “Paul Blanck”. Ook hier is sprake van een grote wijntraditie binnen de familie, want al in 1610 verwierf voorouder Hans Blanck wijngaarden in de Elzas. Sinds het begin van de 19e eeuw is het domaine in Kientzheim gevestigd. Het domaine heeft anno 2010 ongeveer 36 ha in produktie, dit is onderverdeeld in Elzas wijn, Lieux-Dits en Grand Cru’s. In totaal is het wijngaardareaal verdeeld over het grondgebied van 8 dorpen. Men streeft naar diversiteit in bodem, maar de verspreiding van de percelen is ook om de schade van hagel en regen te spreiden. Verschillende bodemtypen rond de dorpen Kientzheim en Katzenthal zorgen voor 4 verschillende Lieux-Dits (Altenbourg, Patergarten, Grafreben en Rosenbourg) en 5 verschillende Grand Crus (Schlossberg, Wineck-Schlossberg, Sommerberg, Furstentum en Mambourg).
Philippe Blanck is net even ouder dan Philippe Kubler. Beide heren hebben veel respect voor elkaar en menige fles wijn wordt uitgewisseld. Philippe Blanck spreekt met veel waardering over zijn neef, die het werk in de wijngaard verricht.
Afgelopen juli heb ik de wijngaarden bezocht en ondanks dat er hier wel hagel is gevallen en de wijngaard last heeft van oidium, zien de wijngaarden van Blanck er goed uit. Men werkt niet 100% biologisch, maar men doet wat men moet doen, om zowel de natuur de respecteren als tegelijkertijd de stokken te beschermen.
De floraison begon traag en er is sprake van veel millerendage. De oogst zal veel kleiner uitvallen dan voorgaand jaar, maar men gaat er het beste van maken.
Rond half september is er een grote wijn-spijs lunch in restaurant Parkheuvel met veel wijnen van “Domaine Paul Blanck.” Via Hosman Frères is hier nog een plaats voor te bemachtigen.
Op steenworp afstand van de thuisbasis liggen de Grand Crus Schlossberg, Furstentum en Mambourg. In de dag dat ik met Philippe ben opgetrokken heb ik een nederig lesje geleerd in grondsoort herkenning.
Heeft de “linker” Grand Cru Schlossberg veel migmatietgraniet in de bodem, dat voorkomt uit een combinatie van grauwak en gneis, zo heeft de “middelste” Grand Cru Furstentum meer kalkhoudende zandsteen en mergel in de bodem.
De “rechter” Grand Cru Mambourg lijkt qua bodem op Furstentum, maar is net even zwaarder en hierdoor meer geschikt voor Gewurztraminer.
Enkele opmerkelijke wijnen die geproefd zijn wil ik u niet onthouden:
*Paul Blanck “Chasselas” 2009
Heldere bleke kleur. Primair fruit in de stille spiegel, maar na het walsen rijker in geur. Aanzet met lichte koolzuurpareling op de tong, maar schoon en rins van smaak. Licht bittertje komt als eerst in de afdronk, dan geleidelijke overgang naar een klein restzoet met daarbij absoluut citrusfruit. Redelijke complexiteit, zonder haar verteerbaarheid te verliezen.
*Paul Blanck “Pinot Gris Patergarten” 2007
De gravelbodem zorgt voor een elegante, rijke stijl. De kleur is iets goudgeel, maar wel helder. In de geur rijper fruit en iets losstaande alcohol. Na het walsen honing, rijpe peer en abrikoos. Veel elegantie in de smaak, met tonen van verveine en zoethout. Ook hier weer een schone finale met fijne aciditeit. Lengte!
*Paul Blanck “Riesling Grand Cru Schlossberg” 2004
Heldere kleur, iets donkerder groen met gouden zweem in de kleur. Wat petrol in de geur, dit ondanks het feit dat het toch een wat koeler jaar was en er dus relatief minder terpenen petrol gevormd werden. De combinatie tussen alcohol en zuren was goed, dus hier ligt wellicht het antwoord. Wat koolzuur op de tong en hierbij hogere citrustonen. Heel typerend mondgevoel met rijper tropisch fruit en absolute strakheid en mineraliteit. Na het karafferen minder citrus en een vettere smaakbeleving door de glycerine. Krachtige finale met honing en lichte zuren.
*Paul Blanck “Riesling Grand Cru Furstentum” 2004
Wat donkerder van kleur, maar ook helder. Lobbiger in geur en direct lagere zuren. Licht bitter in aanzet, maar de smaakbeleving is rijker dan van de Schlossberg. Lange finale met wederom rijk fruit en een goede combinatie van suiker en aciditeit.
Twee totaal verschillende wijnen met elk een eigen identiteit. Wellicht heeft de Furstentum een minder lange toekomst voor zich, maar de wijn is nu een topper in zijn soort.
*Paul Blanck “Riesling Grand Cru Schlossberg” 1998
Diepe gouden kleur. De stille spiegel verraadt dat er sprake is van een wijn met een ouder jaartal. Iets oxidatiefs in de stille spiegel, maar na het walsen komt er in de geur onmiddellijk bergamot. Het is een jaar geweest waarin er druiven aangetast waren door de pourriture noble, die toch in deze wijn werden verwerkt. Aanzet met meer rijp geel fruit, goede tegendruk van de opvallende jonge zuren. Wat petrol en tertiare tonen in afdronk, maar in de verdere afdronk is deze wijn eigenlijk heel schoon en sappig, met goede zuren. Zeer complete wijn die echter wel begrepen moet worden door de proevers.
*Paul Blanck “Gewurztraminer Vendange Tardive” 1985
Een wijn van het eerste uur, die geen botrytis heeft gehad en zoet werd gevinifieerd. Diep bruin van kleur en niet helemaal transparant. Ná het walsen minder evolutie in de geur, daarvóór wel. De aanzet verraadt de jeugdigheid! Vanzelfsprekend heeft de smaak tonen van karamel, zijn er iets droppige invloeden en heeft het palet verder gekonfijt fruit, stroop en zoet bier. De jeugdigheid zit hem juist in de absoluut niet vermoeide totaalindruk. Wellicht een ietsje losstaande alcohol in de afdronk, maar voor een wijn van 25 jaar oud met 175 gram restsuiker per liter was dit niet alleen een waardige afsluiting van dit bezoek, maar tevens een aanzet naar de lunch van 11 september!
De regio Elzas is in beweging. Het werk in de wijngaard wordt nog belangrijker gemaakt en de verfijning van de diverse stijlen wijn komt nog meer tot uitdrukking. Niet meer de laffe kritieken over de suikerwaarden, maar ragfijne stijlen en tegelijkertijd de lobbige goedzakken. Ook de schroefdop is hier veel aanwezig, dus er is voor niemand meer een argument om de Elzasser wijnen links te laten liggen.
Met smakelijke afdronk, Jaco van Hensbergen